Nadzwyczajny szafarz to świecka osoba, która pomaga w rozdawaniu Komunii Św. gdy przystępuje do niej większa liczba wiernych przy braku zwyczajnych szafarzy, albo gdy ci szafarze są zajęci innymi czynnościami duszpasterskimi lub gdy udzielanie Komunii Św. utrudnia im stan zdrowia lub podeszły wiek.

W 1975 r. powstał dokument Kongregacji Kultu Bożego wprowadzający posługę nadzwyczajnego szafarza do udzielania Komunii św. uzasadniając to dobrem „duchowym wiernych i prawdziwą koniecznością”. W 1990 biskupi polscy zgromadzeni na 240 Konferencji Plenarnej określili warunki powoływania wiernego świeckiego jako nadzyczajnego szafarza Komunii świętej.

Nadzwyczajnymi szafarzami Komunii świętej są mężczyzni powołani do tej posługi zgodnie z prawem Kościoła. Ich obecność wyraża troskę Kościoła, aby wielki dar Eucharystii mógł z łatwością dotrzeć do każdego wierzącego, w sytuacji gdy szafarze zwyczajni (biskupi, prezbiterzy i diakoni) nie mogą tego uczynić w sposób skuteczny. Ich zadaniem jest pomoc w rozdzielaniu Komunii świętej w czasie celebracji eucharystycznej, gdy zachodzi taka konieczność, oraz zaniesienie jej chorym i niepełnosprawnym. Posługę mogą wykonywać również poza swoją diecezją.

Nadzwyczajnym szafarzem Komunii św. może być meżczyzna, który:

• jest w wieku 35-65 lat
• wyróżnia się dojrzałością w wierze, zdrową pobożnością eucharystyczne i intensywnym życiem sakramentalnym
• odznacza się wzorowym życiem moralnym i solidnością w życiu zawodowym, małżeńskim, rodzinnym i sąsiedzkim
• posiada przynajmniej wykształcenie ponadpodstawowe
• aktywnie uczestniczy w życiu parafialnym i cieszy się poważaniem duchowieństwa i wiernych
• odznacza się sprawnością psychiczną i fizyczną oraz cechami ułatwiającymi nawiązywanie kontaktów z osobami chorymi i w podeszłym wieku
• ma ukończony kurs przygotowawczy, który kończy się egzaminem pisemnym i praktycznym udzielania Komunii św. Dowodem upoważniającym do pełnienia posługi pomocnika Komunii św. jest Dekret Biskupi (imienna zgoda wystawiona na prośbę Proboszcza Parafii) przedłużany po upływie określonego czasu